จากบทความมอนเตสซอรี่ตอนที่ 1-2 ผู้ขียนได้กล่าวถึง แนวทางการจัดการเรียนการสอน รูปแบบการสอน 3 ขั้นตอน รวมถึงการประเมินการสอนไปแล้วนั้น วันนี้ครูแหม่มได้เขียนตอนที่ 3 ซึ่งจะเน้นเป็นกิจกรรมง่าย ๆ ช่วยเด็ก ๆ ให้ผ่อนคลาย สนุกสนานในกิจกรรม พร้อมทั้งเสริมทักษะทั้ง 4 ด้าน ที่ผู้ปกครองและครูสามารถประยุกต์หรือปรับใช้สื่อการจัดการเรียนรู้แบบมอนเตสซอรี่ง่าย ๆ ภายในบ้าน สามารถจัดหาวัสดุอุปกรณ์ มาทำสื่อการสอนเองได้ เพราะว่าสื่อการสอนของมอนเตสซอรี่นั้นมีราคาค่อนข้างสูง จึงแนะนำการทำสื่อของมอนเตสซอรี่ที่สามารถทำใช้เองได้ในราคาไม่แพงอีกด้วย

สื่อมอนเตสซอรี่นั้นได้รับการออกแบบมาเพื่อให้เด็ก ๆ ได้เรียนรู้อย่างอิสระ โดยจะเน้นการจัดสภาพแวดล้อมรอบ ๆ ตัวเด็กให้คล้ายกับการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งเด็กจะเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ เหล่านั้นผ่านการลงมือทำด้วยตัวเด็กเอง
เด็กฝึกการเรียนรู้การตำจากเมล็ดถั่วเหลือง
น้องแอลล์ฝึกการเรียนรู้การตำจากเมล็ดถั่วเหลือง

ซึ่งการฝึกประสบการณ์การเรียนรู้ภายในบ้านของเด็กจะมีความต่อเนื่องและมีความสำคัญเป็นอย่างมาก เนื่องจากเด็กยังไม่ได้เรียนรู้ที่จะแยกประสบการณ์ของพวกเขาแต่พวกเขาจะมีประสบการณ์ชีวิตที่ครอบคลุมครบวงจร

กิจกรรมกิจวัตรประจำวัน

ในแต่ละวันของเด็ก ๆ ก็ถือเป็นสื่อการสอนเพราะจากการที่เด็กได้ทำงานประจำวันให้เสร็จสมบูรณ์ โดยตัวเด็กเองก็จะสนุกสนานในการทำกิจกรรมเหล่านี้ ยกตัวอย่างงานในชีวิตประจำวัน เช่น การเท การตัก การรดน้ำต้นไม้ การรีดผ้า การเปิดฝาขวดน้ำ การซักเสื้อผ้า การทากาว การติดกระดาษ การกวาด การเช็ดและการถู ซึ่งงานเหล่านี้จะช่วยให้เด็กได้เกิดการเรียนรู้จนมีความชำนาญของทักษะการเคลื่อนไหวส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย จากกิจวัตรประจำวันรอบ ๆ ตัวเด็กได้เป็นอย่างดี

เด็กกำลังบีบผ้าจากการช่วยงานเช็ดถูภายในบ้าน
น้องแอลล์ฝึกการบีบผ้าจากการช่วยงานเช็ดถูภายในบ้าน

กิจกรรมแบบภายในห้องครัว

เด็กสามารถช่วยเตรียมอาหาร เช่น การล้างผัก การผสมส่วนผสมต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการเทของเหลวและสิ่งของต่าง ๆ อย่าง น้ำตาล เกลือ ซีเรียล ถั่วแห้งหรือถั่ว รวมถึงการหั่น การปอก การตัก การช้อน โดยการให้เด็กมีส่วนร่วมในกิจกรรมง่าย ๆ เหล่านี้อย่างอิสระกับเด็ก เด็กก็จะได้เรียนรู้ทักษะชีวิตและเหนือสิ่งอื่นใดคือ อิสระ ความมั่นใจ เด็กจะเห็นคุณค่าในตัวเอง เมื่อเค้าได้ทำงานในสภาพแวดล้อมที่ตัวเด็กเองเป็นศูนย์กลาง

เด็กทำกิจกรรมในห้องครัวด้วยการล้างผัก
น้องแอลล์ทำกิจกรรมในห้องครัวด้วยการล้างผัก

ประโยชน์ที่เด็กจะได้รับจากกิจกรรม

  • เด็กเรียนรู้ที่จะรับผิดชอบต่องานบ้าน
  • ทักษะเหล่านี้เมื่อมีการทำซ้ำ ๆ จะช่วยให้เด็กได้เกิดความชำนาญและการสร้างสมาธิที่ดี
  • เด็กจะรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัวและรู้สึกดีที่กับการได้มีส่วนร่วม
  • ฝึกทักษะการเคลื่อนไหวส่วนต่าง ๆ ของร่างกายได้ดี
  • ฝึกทักษะการใช้ภาษาในการสื่อสาร
  • มีความเป็นอิสระรู้จักการพึ่งพาตนเอง

วันนี้ทีมงานจึงแนะนำการสร้าง สื่อมอนเตสซอรี่ให้ผู้ปกครองลองนำไปทดลองใช้กับเด็ก ๆ ที่บ้านดูนะคะ

กลุ่มชีวิตประจำวัน

01 การฝึกการแต่งตัว
ตัวอย่างที่ใช้ฝึกการรูดซิบ การติดกระดุม และการฝึกร้อยเชือกรองเท้า
ตัวอย่างกิจกรรมที่ใช้ฝึกการแต่งตัว
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. เสื้อที่ไม่ใช้แล้ว มีกระดุมเม็ดขนาดพอดีมือ

2. กางเกงแบบมีซิบ แบบตะขอเกี่ยว

3. รองเท้าแบบร้อยเชือก

วิธีทำกิจกรรม

1. ติดกระดุม สาธิตการติดกระดุมโดยบอกเด็กว่าถ้าทำถูกต้องขอบชายเสื้อจะเสมอกัน

2. รูดซิบ สาธิตการรูดซิบขึ้นและลง ถ้าเด็กรูดซิบสุดแนวซิบจะเสมอกัน ถ้ารูดลงซิบจะแยกออกจากกัน

3. ติดตะขอ สาธิตการคล้องตะขออีกข้างไปยังห่วงอีกข้าง

4. ร้อยเชือก สาธิตการผูกปมแล้วผูกเป็นโบว์

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. การสัมผัสวัสดุต่าง ๆ สำหรับการผูกติด

02 การกำหรือหยิบ
อุปกรณ์สำหรับฝึกการกำหรือการหยิบ
ถั่วแดงไว้สำหรับฝึกการกำหรือการหยิบ
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. ภาชนะใส่ของ 3 ใบ

2. เมล็ดถั่วแดง หรือหินก้อนเล็ก ๆ

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. วางผ้าปูบนโต๊ะ นำภาชนะที่ใส่ถั่ววางไว้ตรงกลางผ้าและภาชนะเปล่าอีก 2 ใบวางเรียงข้าง ๆ

2. ให้เด็กใช้มือข้างที่ถนัดกำเมล็ดถั่วจากภาชนะที่ 1 ไปใส่ภาชนะที่ 2 (เริ่มจากซ้ายไปขวา)

3. เมื่อถั่วเต็มภาชนะที่ 2 ให้กำไปใส่ในภาชนะที่ 3 และเมื่อเต็มแล้วกำถั่วกลับไปภาชนะที่ 2 และ 1

4. เมื่อเสร็จให้เด็กเก็บภาชนะ และผ้าปูให้เรียบร้อย

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. การสัมผัสวัสดุต่าง ๆ

2. เสียงของวัสดุต่าง ๆ ที่ตกลงกระทบภาชนะ

03 การเท
อุปกรณ์สำหรับฝึกการเท
อุปกรณ์สำหรับฝึกการเท
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. เหยือกใส่น้ำ

2. แก้วน้ำ

3. น้ำเปล่าผสมสีผสมอาหารอ่อน ๆ

4. ฟองน้ำ

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. นำถาดที่วางอุปกรณ์พร้อมแล้ว (เหยือกที่ใส่น้ำแล้วอยู่ทางซ้ายมือ แก้ว 1 ใบ วางอยู่ขวามือ ฟองน้ำ )

2. เด็กเทน้ำใส่แก้วด้านขวามือจนเกือบเต็ม

3. เมื่อเต็มแก้วให้ถ้ามีน้ำหกในถาดให้ใช้ฟองน้ำซับน้ำที่หกในถาดให้แห้ง

4. เมื่อเทหมดสามารถเทกลับใส่เหยือกให้เด็กเล่นซ้ำไปมาได้ตามความพอใจ

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. การเท การฟังเสียงของน้ำจากการเท

04 การตัก
อุปกรณ์สำหรับฝึกการตัก
ถั่วเหลืองไว้สำหรับฝึกการตัก
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. ถ้วย 2 ใบ

2. ช้อน 1 คัน

3. ถั่ว

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. นำถาดที่วางอุปกรณ์พร้อมแล้ว (มีถ้วย 1 ใบ ใส่ถั่ว ถ้วยเปล่าใบที่ 2 วางด้านซ้ายมือ)

2. ให้เด็กใช้มือที่ถนัดจับช้อนแล้วตักถั่วในถ้วยไปใส่ถ้วยด้านซ้ายมือจนหมด

3. เมื่อตักหมดสามารถตักกลับใส่ถ้วยให้เด็กเล่นซ้ำไปมาได้ตามความพอใจ

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. เสียงของการตักถั่วลงในถ้วย

05 การขัดเงา
อุปกรณ์สำหรับฝึกการขัดเงา
อุปกรณ์สำหรับฝึกการขัดเงา
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. น้ำยาสเตคลีน

2. แปรงสำหรับขัด

3. อุปกรณ์สำหรับขัด (รองเท้า เครื่องเงิน ฯลฯ)

4. ผ้าขนหนูผืนกลาง

5. สำลีชุบน้ำ

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. นำถาดที่วางอุปกรณ์พร้อม (แปรงขัด ผ้า น้ำยา เครื่องหนัง สำลีชุบน้ำ)

2. เปิดผาน้ำยาขัด บีบน้ำจากสำลีหยดใส่รองเท้า 2-3 หยด เช็ดให้ทั่ว

3. ใช้ผ้าชุบน้ำยาแต้มบนรองเท้า ใช้แปรงขัดรองเท้าให้ทั่ว นำมาขนหนูมาขัดเงาอีกครั้งจนเป็นเงา

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. เรียนรู้เรื่องแสงเงาหากวัตถุถูกขัดจนเป็นมันเงาก็จะมีแสงสะท้อนให้เห็นได้

06 การตำ
อุปกรณ์สำหรับฝึกการการตำ
อุปกรณ์สำหรับฝึกการตำ
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. สาก

2. ครก

3. เปลือกไข่หรือถั่วเขียวซีก

4. ช้อน

5. ถ้วย 1 ใบ

6. ช้อน 1 คัน

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. นำผ้าปูบนพื้น เตรียมอุปกรณ์ในการตำ ครก สาก ถั่วเขียวซีก

2. ใส่ถั่วลงในครก ใช้สากตำให้ละเอียด

3. ใช้ช้อนตักถั่วออกจากครกใส่จาน

4. นำครกและสากไปล้างทำความสะอาดใช้ผ้าเช็ดให้แห้ง

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. กลิ่นของถั่ว

2. เสียงจากการตำ

07 การเจาะปรุ
อุปกรณ์สำหรับฝึกการการเจาะปรุ
อุปกรณ์สำหรับฝึกการการเจาะปรุ
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. พรมแผ่นเล็ก 1 ผืนหรือผ้าขนหนูขนาดเล็ก

2. เข็มหมุด

3. กระดาษสีต่าง ๆ สำหรับสร้างเป็น pattern เป็นรูปทรงเรขาคณิตรูปต่าง ๆ กระดาษ A4 หรือสมุดวาดเขียน กาว (สำหรับเด็ก5-6 ขวบ อาจเป็นรูปที่มีความโค้งของเส้นที่ยากขึ้นสำหรับการปรุ เช่น ดอกไม้ ได้ตามความสามารถของเด็กหรือเด็กออกแบบภาพวาดเองก็ได้นะคะ)

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. นำพรมวางบนโต๊ะ ถ้าไม่มีใช้ผ้าขนหนูพับ 2 ทบ

2. เด็กเลือกกระดาษที่วางแบบรูปที่ต้องการ

3. สาธิตการจับเข็มหมุดให้เด็กดู จากนั้นให้เด็กใช้เข็มเจาะปรุภาพตามลายเส้นจนหมด

4. ใช้นิ้วกดแล้วค่อย ๆ ดึงกระดาษที่ปรุเสร็จแล้วออกมา นำมาติดลงบนกระดาษ A4 หรือสมุดวาดเขียน (อาจให้เด็กสะสมภาพที่เจาะปรุในสมุดวาดเขียนให้เป็นเรื่องราวได้นะคะ)

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. การเจาะ

2. การดึง

3. การปะ

4. การวาดภาพ

5. ฝึกสมาธิ

หมวดงานวิชาการ (คณิตศาสตร์)

01 การนับจำนวน
กระดุมพลาสติกสีต่าง ๆ ไว้สำหรับฝึกการการนับจำนวน
กระดุมพลาสติกสีต่าง ๆ ไว้สำหรับฝึกการการนับจำนวน
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. บัตรตัวเลข 1-10

2. ลูกปัด, กระดุม, ฝาขวดน้ำดื่มชนิดต่าง ๆ จำนวน 55 ชิ้น (เลือกใช้อะไรก็ได้ที่หาได้สะดวกค่ะ)

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. นำบัตรตัวเลข 1-10 มาวางเรียง

2. ผู้ปกครองอาจจะถามเด็กว่าหลังหมายเลข 1 คือเลขอะไร...หลังหมายเลข 2 คือเลขอะไร.....ถามไปเรื่อย ๆ จนครบบัตรตัวเลข

3. ให้เด็กวางสิ่งที่ใช้เป็นเบี้ยวางในช่องจำนวนตัวเลขตามจำนวนบัตรตัวเลขจนครบ

4. ชี้ไปที่เบี้ยหมายเลข 1 ถามเด็ก หมายเลข 1 เบี้ยมีคู่ไหมคะ...เบี้ยหมายเลข 2 มีคู่ เลข 2 คือเลขคู่

5. ใช้คำถามถามเด็กไปจนครบถึงหมายเลข 10 จากนั้นทบทวนเด็กอีกครั้งโดยการชี้ที่ตัวเลขแล้วให้เด็กบอกว่าแต่ละจำนวนอะไรคือจำนวนคู่และคี่

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. การนับจำนวน

2. เรียนรู้จำนวนคู่

3. เรียนรู้จำนวนคี่

02 ลูกปัดสี
ลูกปัดสีต่าง ๆ ไว้สำหรับฝึกการการนับจำนวน
ลูกปัดสีต่าง ๆ ไว้สำหรับฝึกการการนับจำนวน
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. แท่งลูกปัดสี 2 ชุด

2. ผ้าสำหรับปู

ขั้นตอนการทำกิจกรรม

1. ปูผ้าลงบนโต๊ะ วางลูกปัด 1 ชุด คละกันบนผ้า หยิบที่ปลายลวดของลูกปัดให้เด็กนับตาม หนึ่ง สอง สาม จนครบ สิบ

2. นำลูกปัดอีกชุดวางลูกปัดเรียงจำนวน 1-10 จะได้เป็นรูปสามเหลี่ยมให้เด็กนับตามอีกครั้ง

3. ให้เด็กวางลูกปัดตามเรียงจาก 1-10 ให้เป็นสามเหลี่ยมตามแบบ

สิ่งที่ได้จากการเรียนรู้

1. การนับจำนวน

2. เรียนรู้เรื่องสี

3. รูปทรงเรขาคณิต

เด็กกำลังถูพื้นอย่างสนุกสนาน
น้องแอลล์กำลังถูพื้นอย่างสนุกสนาน

จากกิจกรรมที่ได้ยกตัวอย่างมานั้น ขั้นตอนที่สำคัญที่สุดที่ผู้ปกครองสามารถใช้เพื่อสนับสนุนการศึกษาของมอนเตสซอรี่ภายในบ้านคือการทำความเข้าใจและเคารพการแสวงหาอิสรภาพของเด็ก และจัดสภาพแวดล้อมที่ออกแบบมาเพื่อส่งเสริมความเป็นอิสระในการใช้งาน ซึ่งทำให้เด็กมีอิสระในการเลือก แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าเด็กจะมีอิสระที่จะทำสิ่งที่พวกเขาต้องการเมื่อใดก็ได้ตามที่พวกเขาต้องการเพราะในบางครั้งก็ต้องมีขอบเขตหรือกฎกติกาในการอยู่รวมกันกับผู้อื่น กิจกรรม มอนเตสซอรี่ จะช่วยพัฒนาเด็กในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็น ระบบประสาทสัมผัส, ภาษา, คณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ รวมถึงทักษะที่จำเป็นต่างๆในชีวิตประจำวันที่ปลอดภัยและเหมาะสมกับพัฒนาการของเด็ก รวมถึงให้โอกาสที่มากพอที่จะฝึกฝนทักษะใหม่ ๆ ให้กับเด็ก ผู้ปกครองสามารถทำการสังเกตการ ติดตามความก้าวหน้าของเด็กและปรับสภาพแวดล้อมตามความจำเป็นเพื่อนำเสนอโอกาสและความท้าทายใหม่ ๆให้กับเด็กโดยมุ่งเน้นผลักดันการเรียนรู้ผ่านการสำรวจและการค้นพบ