การเล่น เป็นกิจกรรมหลักและมีความสำคัญสำหรับเด็กปฐมวัย เพราะกิจกรรมการเล่นทำให้เด็กเกิดการพัฒนาและการซึมซับความรู้พื้นฐานต่าง ๆ เป็นการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพผ่านการเล่น เพื่อให้เด็กได้แสดงออกจากการเล่นอย่างเต็มที่ และได้เคลื่อนไหวส่วนต่าง ๆ ของร่างกายด้วยความสนุกสนานควบคู่กับการเรียนรู้จากประสบการณ์ตรง เด็กในวัย 2-6 ปี มีความต้องการเล่นอยู่ตลอดเวลา เพราะเป็นวัยที่กำลังอยากรู้อยากเห็น เด็กจะมีความสุขมาก ถ้าเราเปิดโอกาสให้เด็กได้เล่นอย่างอิสระโดยไม่ถูกจำกัดเวลา
กิจกรรมเล่นทราย เป็นกิจกรรมกลางแจ้งที่มีประโยชน์อย่างมาก ในการพัฒนาการเรียนรู้เกี่ยวกับประสาทสัมผัส การรับความรู้สึกของพื้นผิว ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์และการเล่นบทบาทสมมติ ช่วยให้เด็ก ๆ รู้จักการสังเกต การจำแนก เปรียบเทียบ ทั้งยังส่งเสริมความสัมพันธ์กล้ามเนื้อมือและตาได้ดี เช่น การตัก ร่อน เท ชั่ง ตวง และคาดคะเน เป็นต้น นอกจากนี้ยังช่วยส่งเสริมพัฒนาการทั้ง 4 ด้าน ของเด็ก ๆ อีกด้วย
ลักษณะของทรายที่นำมาให้เด็กเล่น
ทรายก่อสร้างจะมีราคาถูกและหาซื้อได้ง่าย ทรายก่อสร้างก่อนจะนำมาเล่น ควรจะนำมาร่อนเอากรวดก้อนใหญ่ ๆ ออก นำแต่เนื้อทรายละเอียดมาให้เด็กเล่น เด็กจะได้ใช้ประสาทสัมผัสที่ดีกว่าการมีกรวด หรือเศษหินปนอยู่ในทราย และที่สำคัญไม่อันตรายต่อมือเด็กด้วยค่ะ ถ้าผู้ปกครองหรือคุณครูพอจะมีเวลา ให้นำทรายก่อสร้างมาล้างน้ำประมาณ 4-5 รอบ เพื่อทำความสะอาดล้างสิ่งสกปรกที่มากับทรายออก จากนั้นนำทรายที่ล้างแล้วมาแผ่บนผ้ายางหรือกระดาษ เพื่อตากแดดให้แห้งเมื่อทรายแห้งสนิท เนื้อทรายจะสะอาดนุ่มมือมากค่ะ
สำหรับทรายทะเลจะมีสีขาวสวยงาม เนื้อทรายละเอียดน่าสัมผัส แต่ราคาค่อนข้างแพง ส่วนมากจะขายเป็นกระสอบ โดย 1 กระสอบราคา 270 บาท ได้ประมาณ 30 กิโลกรัมค่ะ (ราคาทั่วไปตามท้องตลาด)
สำหรับทรายธรรมดา ถ้านำมาให้เด็กเล่นแบบปกติ ควรใช้น้ำผสมทรายให้ทรายมีความเปียกอยู่เสมอ เพื่อให้สะดวกต่อการเล่นของเด็ก เพราะทรายจะจับตัวเป็นก้อน ทรายที่มีความเปียกสามารถก่อเป็นรูปทรงต่าง ๆ ได้ดีและที่สำคัญ คือป้องกันอันตรายจากทรายที่จะปลิวเข้าตาเด็กได้ด้วยค่ะ
ทรายมหัศจรรย์มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า Kinetic Sand (หรือบางคนอาจเรียก ทรายแม่เหล็ก) คุณครูหรือผู้ปกครองสามารถทำใช้ได้เองค่ะ เพราะถ้าซื้อตามร้านค้าราคาจะอยู่ที่ 500 - 850 บาท ต่อ 1 กิโลกรัม ในการทำทรายมหัศจรรย์นี้ สามารถใช้ได้ทั้งทรายก่อสร้างและทรายทะเลค่ะ
การเล่นทราย
การเล่นทรายแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
ควรจัดไว้ในพื้นที่ร่ม และมีพื้นที่เล่นขนาดกว้างพอสำหรับเด็กลงไปเล่นได้ค่ะ
สำหรับการเล่นทรายภายในห้องเรียน กระบะที่ใช้สำหรับเล่นในห้องแนะนำเป็นถาดไม้ หรือกะละมังพลาสติกสี่ทรงเหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 34 เซนติเมตร ยาว 50 เซนติเมตร หรือจะใหญ่กว่านี้ได้นะคะ ที่แนะนำกะละมังพลาสติก เพราะหาได้ซื้อง่ายและราคาไม่แพง เวลาเล่นควรหาผ้ายางรองใต้กระบะทรายเพื่อเวลาเล่นมีเศษทรายเลอะหรือหกออกนอกกระบะจะได้ทำความสะอาดได้ง่าย แล้วอย่าลืมเวลาเลิกเล่นทรายในบ่อหรือในกระบะแล้วทุกครั้งให้ใช้ผ้ายางคลุมเพื่อป้องกันแมลงตัวเล็ก ๆ หรือสิ่งแปลกปลอมตกลงไปในทราย เพื่อความปลอดภัยของเด็ก ๆ ค่ะ
วัสดุ อุปกรณ์ในการเล่นทรายสำหรับเด็ก ควรเป็นวัสดุที่ไม่แหลมคม เช่น จาน ชาม ถ้วย ช้อน พลาสติกที่ไม่ใช้แล้ว กระชอนร่อนทราย แม่พิมพ์ต่าง ๆ ตัวตุ๊กตาสัตว์ต่าง ๆ กิ่งไม้แห้งเล็ก ๆ หรืออุปกรณ์ตักทรายที่มีขายในตลาดทั่วไป
นอกจากนี้เราก็มีวิธีการทำ ทรายมหัศจรรย์ ง่าย ๆ สำหรับให้คุณครูและผู้ปกครองที่สนใจได้ทดลองทำ เพื่อนำไปทำกิจกรรมและเล่นกับเด็ก ๆ กันค่ะ
อุปกรณ์
- 1ทราย 1 กิโลกรัม
- 2กาวน้ำ 1/3 ถ้วย หรือ 80 มิลลิลิตร
- 3น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ 3 ช้อนชา
- 4สบู่เหลว 1 ช้อนโต๊ะ
- 5สีผสมอาหารและกากเพชร
ขั้นตอนการทำ
1.ใส่ทราย ปริมาณ 500 กรัม กาวและสบู่ ลงในภาชนะสำหรับผสม แล้วคลุกเคล้าส่วนผสมต่าง ๆ ให้เข้ากัน โดยในขั้นตอนนี้ แนะนำให้คุณครูและผู้ปกครองใส่ถุงมือด้วยนะคะ เพราะในการคลุกแรก ๆ กาวยังไม่จับตัวกับทราย ทำให้ค่อนข้างเหนียวและติดมือ
สบู่เหลวที่นำมาผสม แนะนำเป็นยี่ห้อ BeNice เพราะเท่าที่เราได้ทดลองทำมาทั้งหมด ยี่ห้อนี้ได้ผลดีที่สุด
หากหาทรายทะเลไม่ได้ และต้องการใช้ทรายก่อสร้างที่หาได้ง่ายกว่า ควรนำมาร่อนเศษหินออกแล้วล้างน้ำให้สะอาด และต้องนำไปตากให้แห้งสนิทนะคะ ถ้าทรายไม่แห้ง เวลาทำอาจไม่ได้ผล
2.คลุกเคล้าส่วนผสมไปเรื่อย ๆ จนจับตัวกันเป็นก้อน ให้ใส่ น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ ลงไป แล้วคลุกเคล้าไปเรื่อย ๆ จนกว่าเนื้อจะเหนียวและมีความยืด
น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ ยี่ห้อที่แนะนำคือ renu fresh ซึ่งสามารถหาซื้อได้ตามร้านขายแว่นและร้านขายยาทั่วไปค่ะ”
3.เมื่อคลุกเคล้าส่วนผสมจนได้เนื้อทรายที่เหนียวและยืดพอสมควรแล้ว ให้คุณครูและผู้ปกครองทยอยใส่ทรายที่เหลือลงไป โดยอาจเททรายที่เหลือลงไปครึ่งหนึ่งก่อน คลุกให้เข้ากัน หลังจากนั้นใส่อีกครึ่งลงไปจนหมด แล้วคลุกส่วนผสมต่าง ๆ ให้เข้ากันอีกครั้ง
4.คลุกเคล้าส่วนผสมไปเรื่อย ๆ จนกว่าเนื้อทรายจะไม่เหนียวหรือร่วนจนเกินไป ที่สำคัญต้องสามารถปั้นเป็นก้อนได้ และเมื่อนำทรายมาใส่แม่พิมพ์แล้วเนื้อทรายต้องไม่แตกออกจากกัน
ถ้ารู้สึกว่าเนื้อทรายยังเหนียวเกินไป ให้ใส่ทรายเพิ่มลงไปทีล่ะนิดแล้วนวดให้เข้ากัน จนกว่าจะได้เนื้อทรายอย่างที่ต้องการ หรือถ้ารู้สึกว่าเนื้อทรายร่วนเกินไปให้ใส่น้ำลงไปทีละ 1-2 ช้อนชา แล้วนวดให้เข้ากัน เนื้อทรายก็จะเกาะตัวและเหนียวขึ้น แต่ถ้ายังไม่เหนียวขึ้นให้หยดน้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ 1-2 หยดก็จะช่วยได้ค่ะ
ทั้งนี้ต้องบอกก่อนว่า การคลุกส่วนผสมต่าง ๆ ใช้เวลาพอสมควร เพราะฉะนั้นคุณครูหรือผู้ปกครองต้องใจเย็นและมีความอดทนนะคะ โดยเฉพาะขั้นตอนนี้จะใช้เวลามากกว่าขั้นตอนอื่น ๆ อย่ารีบร้อนใส่ทรายหรือน้ำลงไปพร้อมกันทีเดียวจนหมดนะคะ
5.เมื่อเราได้เนื้อทรายอย่างที่ต้องการแล้ว ก็มาถึงขั้นตอนการใส่สีและกากเพชรค่ะ เพื่อเพิ่มสีสันให้กับทราย เพราะทรายที่มีสีสันสดใสนั้น สามารถดึงดูดความสนใจของเด็ก ๆ ได้ดีและในขณะที่เล่นยังสามารถสร้างจินตนาการให้เด็ก ๆ ได้มากขึ้นอีกด้วย
6.เพียงเท่านี้คุณครูหรือผู้ปกครองก็จะได้ ทรายมหัศจรรย์ สามารถนำไปให้เด็ก ๆ ได้เล่นอย่างสนุกสนาน ปลอดภัย และที่สำคัญ ทำได้ง่าย ๆ ในราคาประหยัด
ส่วนการเก็บทรายมหัศจรรย์ก็ไม่ยุ่งยากค่ะ เพียงแค่เก็บทรายใส่กระปุกพลาสติกหรือถุงซิบล็อกก็เป็นอันใช้ได้ค่ะ ทั้งนี้ถ้าหากคุณครูหรือผู้ปกครองนำทรายมาให้เด็ก ๆ เล่นแล้วทรายร่วนไม่เกาะตัวกัน ให้นำน้ำและน้ำยาล้างคอนแทคเลนส์มาหยดใส่ทรายเล็กน้อยแล้วนวดสักครู่ ทรายก็จะกลับมาเล่นได้เหมือนเดิมค่ะ
กิจกรรมเล่นทรายยังทำให้เด็กเข้าใจเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์ เช่น การทดลอง สังเกต การเปลี่ยนแปลงของทรายแห้ง ทรายเปียก และทรายวิทยาศาสตร์ว่ามีความแตกต่างกันอย่างไร เป็นต้น นอกจากนี้ยังฝึกทักษะด้านสังคมและอารมณ์ให้เด็ก ในการเล่นร่วมกันและรู้จักแบ่งปัน ให้เด็ก ๆ ได้รู้จักสำรวจและเพลิดเพลินไปกับประสบการณ์ทางประสาทสัมผัสในการเล่นทรายกันค่ะ
ค่าใช้จ่ายในการทำทราย
ค่าใช้จ่ายในการทำทรายครั้งนี้อยู่ที่ประมาณ 100 บาท แบ่งเป็น
- ค่าทราย 1 กิโลกรัม เป็นเงิน 9 บาท
(ทรายทะเล กระสอบละ 270 บาท ได้ 30 กิโลกรัม) - น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ ยี่ห้อ renu fresh 3 ช้อนชา (15 มิลลิลิตร) เป็นเงิน 15 บาท
(ขนาด 60 มิลลิลิตร ราคา 60 บาท ใช้ได้ 4 ครั้ง) - สบู่เหลว BeNice 1 ช้อนโต๊ะ เป็นเงิน 5 บาท
(ขนาด 90 มิลลิลิตร ราคา 29 บาท ใช้ได้ 6 ครั้ง) - กาวน้ำ 80 มิลลิลิตร เป็นเงินประมาณ 4 บาท
(ขนาด 560 มิลลิลิตร ราคา 25 บาท) - สีผสมอาหาร 25 บาท
- กากเพชร 10-15 บาท