แนวทางการจัดการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ ฯ ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ โดยกระบวนการเรียนรู้จะต้องเสริมการพัฒนาตามธรรมชาติและศักยภาพของผู้เรียนอย่างเต็มที่นั้น ย่อมส่งผลให้เกิดการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่หลากหลายและสนุกสนาน พร้อมทักษะและสาระที่สอดคล้องกับพัฒนาการตามวัย

ซึ่งการจัดกิจกรรมสร้างสรรค์การเรียนรู้โดยใช้บทบาทสมมติสำหรับเด็กปฐมวัย เป็นอีกกิจกรรมที่ตอบสนองความต้องการและส่งเสริมพัฒนาการของเด็กในแต่ละช่วงวัยได้เป็นอย่างดี เพราะเด็กปฐมวัยจะได้พัฒนาทักษะด้านการสื่อสารและทักษะทางด้านอารมณ์ผ่านการเล่นบทบาทสมมติที่เด็กจินตนาการขึ้นมา โดยครูหรือผู้ปกครองจะเป็นผู้กำหนดสถานการณ์ เพื่อให้เด็กได้แสดงออกทั้งคำพูดและท่าทางตามลักษณะนิสัยของบุคคลที่อยู่ในสถานการณ์สมมตินั้นโดยไม่ได้มีการฝึกซ้อม

ซึ่งเด็กจะแสดงออกมาจากความรู้สึกของตัวเอง เด็กจะได้ใช้จินตนาการและรู้จักคิดวิเคราะห์ในสถานการณ์ที่กำหนดให้มีความใกล้เคียงกับความเป็นจริงที่ต้องการจะสื่อ โดยเด็กจะแสดงความนึกคิดของตนเองผ่านบทบาทนั้น ๆ

กิจกรรมสร้างสรรค์การเล่นบทบาทสมมติ
น้องแอลล์เล่นบทบาทสมมติเป็นเชฟ

การจัดกิจกรรมสร้างสรรค์บทบาทสมมติ (Role Playing)

กิจกรรมบทบาทสมมติเป็นกิจกรรมสร้างสรรค์ที่ส่งผลให้เด็กปฐมวัยมีพัฒนาการทั้งทางด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา และการเรียนรู้ในด้านจริยธรรมที่ช่วยให้เด็กได้ค้นพบตัวเอง เข้าใจเและสามารถมองภาพฉายอนาคตของตนเองได้ด้วย สิ่งสำคัญอีกประการหนึ่งสำหรับกิจกรรมการเล่นบทบาทสมมติ คือ ช่วยเสริมสร้างจินตนาการและความคิดสร้างสรรค์ ซึ่งมีความสำคัญมากสำหรับเด็กในวัยปฐมวัยและช่วยส่งเสริมทักษะด้านต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี

องค์ประกอบในการจัดกิจกรรมบทบาทสมมติ

  1. ผู้สอนและตัวเด็ก
  2. เนื้อเรื่อง ควรเป็นเนื้อเรื่องอย่างง่ายและเป็นสถานการณ์ในชีวิตประจำวันที่เด็กพบเห็นหรือเนื้อเรื่องจากหนังสือนิทานที่อ่าน
  3. การแสดงบทบาทสมมติ เช่น ตัวละครในเรื่องมีลักษณะหรือบุคลิกเลียนแบบของจริง เช่น บุคคลในอาชีพต่าง ๆ การจินตนาการเป็นตัวละครตัวต่าง ๆ เช่น สัตว์ในนิทาน เป็นต้น
  4. ฉาก เพื่อให้สมจริงและเพิ่มความสนุกให้กับเด็กมากขึ้น ควรจัดเตรียมวัตถุอุปกรณ์นำมาใช้ประกอบการเล่น เช่น ชุดเครื่องครัว (ของเล่น) ถ้วยกาแฟ แก้วต่าง ๆ ที่เป็นพลาสติก แต่ถ้าไม่มีก็อาจแสดงการหยิบจับโดยไม่มีของก็ได้ เรามี Pattern หมวกอาชีพต่าง ๆ ให้ดาวน์โหลดไปทำกิจกรรมบทบาทสมมติเล่นกับเด็ก ๆ ได้ที่ด้านล่างของบทความค่ะ
  5. การอภิปรายเกี่ยวกับความรู้ ความคิด ความรู้สึก และพฤติกรรมที่แสดงออกของผู้แสดงและสรุปการเรียนรู้ที่ได้รับ

หลักในการจัดกิจกรรมบทบาทสมมติ

การจัดกิจกรรมเพื่อให้เด็กเกิดการเรียนรู้และพัฒนาตนเองนั้นจำเป็นที่ผู้สอนจะต้องมีการวางแผนและเตรียมการมาเป็นอย่างดี โดยการเตรียมการนั้นควรคำนึงถึงสิ่งสำคัญดังนี้

  • ในเรื่องเวลาไม่ควรจำกัดหรือกำหนดเวลาตายตัวในการแสดง เพื่อให้เด็กแสดงได้อย่างเต็มศักยภาพ
  • ให้เด็กมีส่วนร่วมตามความเหมาะสมกับความสามารถ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นและความภูมิใจในตนเอง
  • ให้เด็กได้เลือกเนื้อเรื่องที่จะแสดงตามความสนใจของเด็ก
  • ผู้สอนและเด็กร่วมกันวางแผนและจัดฉากในการแสดงอย่างง่าย
  • จัดบรรยากาศให้เด็กอยากมีส่วนร่วม ไม่สร้างความเครียด และให้เด็กได้แสดงออกอย่างเสรีภายใต้ข้อตกลงร่วมกัน
  • ให้เด็กรู้จักการทำงานร่วมกันเป็นกลุ่มใหญ่และยอมรับฟังผู้อื่นโดยไม่เอาความคิดเห็นตัวเองเป็นที่ตั้ง
  • ให้เด็กได้สลับสับเปลี่ยนบทบาทในการแสดงสามารถแสดงได้ทุกบทบาทที่ได้รับมอบหมาย
  • เน้นการวิจารณ์อย่างสร้างสรรค์ เพื่อการพัฒนาและสาระความรู้ที่ได้จากการแสดงและไม่จับผิดเด็กอย่างเดียว

ประโยชน์ในการจัดกิจกรรมบทบาทสมมติ

กิจกรรมบทบาทสมมตินอกจากจะเป็นเทคนิคในการนำเสนอการเรียนรู้เนื้อหาสาระอย่างสนุกสนานแล้ว ยังมีประโยชน์ต่อเด็กในพัฒนาการด้านต่าง ๆ ผู้ปกครองควรเข้าใจถึงพัฒนาการตามวัยของเด็กเและส่งเสริมให้เด็กได้เล่นอย่างเหมาะสม ซึ่งจะช่วยกระตุ้นพัฒนาการด้านต่าง ๆ ของเด็กได้ดังนี้

ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์เด็กด้วยการเล่นบทบาทสมมติ
น้องแอลล์กำลังจินตนาการเลือกเครื่องมือแพทย์เพื่อช่วยเหลือคุณเป็ด
1. ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์

เพราะเด็กได้คิดสร้างสรรค์จากจินตนาการออกมาเป็นบทบาทที่เด็กสมมติขึ้น ซึ่งเป็นการกระตุ้นความคิด เช่น เด็กเล่นสมมติเป็นพ่อค้า-แม่ค้า เด็กก็จะเชื่อมโยงความคิดว่าเวลาไปตลาดกับคุณพ่อคุณแม่ ไปที่ตลาดจะเจออะไรบ้าง เวลาเห็นแม่ค้าขายของเค้าทำอะไรบ้าง เด็กก็จะจดจำและจินตนาการออกมาผ่านการแแสดงท่าทางตามบทบาทนั้น ๆ

2. ส่งเสริมทักษะด้านภาษา

เพราะกิจกรรมบทบาทสมมติเป็นกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการสื่อสารด้วยคำพูดและท่าทาง ในบางครั้งเราจะเห็นเด็กเล่นและพูดคนเดียว แต่ที่เด็กพูดคนเดียวนั้นล้วนเป็นเพื่อนที่เด็กอาจจะสมมติเป็นตัวละครตัวต่าง ๆ ออกมาจากจินตนาการของเด็กเอง ก็จะทำให้มีการสื่อสารออกมาเป็นคำพูดและท่าทาง ถ้าผู้ปกครองมีเวลาร่วมเล่นกับเด็กในวัยที่กำลังเริ่มหัดพูด ก็จะยิ่งช่วยส่งเสริมในการใช้ภาษาและทำให้เด็กได้เรียนรู้คำศัพท์ใหม่ ๆ เพิ่มมากขึ้นค่ะ

3. ส่งเสริมทักษะทางสังคม

จากการทำงานร่วมกันเป็นกลุ่มเด็กจะได้เรียนรู้และสร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่นได้เรียนรู้จากการทำงานร่วมกัน รู้จักปรับตัวเข้ากับเพื่อน ๆ นอกจากนี้ยังช่วยฝึกการเป็นผู้นำผู้ตามให้กับเด็กและปลูกฝังให้เด็กมีความรักและสามัคคี

4. ส่งเสริมทักษะทางอารมณ์

เด็กในวัยปฐมวัยเป็นวัยที่ชอบแสดงออกทางความรู้สึก กิจกรรมบทบาทสมมติเป็นกิจกรรมที่ช่วยให้เด็กได้แสดงออกทางด้านอารมณ์ตนเองได้อย่างเต็มที่ ซึ่งคุณครูหรือผู้ปกครองสามารถสอนให้เด็กแสดงอารมณ์ต่าง ๆ ออกมาจาก การแสดงผ่านตัวละครนั้น เช่น ดีใจ เสียใจ ร้องไห้ มีความสุข ทุกข์ใจ ฯลฯ โดยสอนให้เด็ก ๆ รู้ว่าเมื่อเกิดความรู้สึกเหล่านั้นจะมีพฤติกรรมอะไรตามมา ซึ่งเป็นการสอนเด็กในการเรียนรู้อารมณ์ของตัวเองได้

5. ส่งเสริมด้านความจำ

ในการทำกิจกรรมเด็กจะต้องจดจำท่าทางและบทบาทของตัวละครนั้น ๆ ไม่ว่าจะเป็นบทบาทจากจินตนาการหรือบทบาทสมมติที่กำหนดให้ ล้วนแต่จะคอยกระตุ้นความจำจากประสบการณ์ในชีวิตประจำวัน หรือจดจำมาจากการเลียนแบบพฤติกรรมจากสิ่งต่าง ๆ รอบตัวเด็ก ผู้ปกครองสามารถช่วยต่อยอดในการกระตุ้นความจำให้เด็กได้ เช่น เมื่อเด็กแสดงเป็นเชฟ ผู้ปกครองอาจถามเด็กว่า
ผู้ปกครอง : วันนี้มีเมนูอะไรบ้างคะ
เด็ก : มีข้าวผัดไส้กรอกค่ะ
ผู้ปกครอง : แล้วในข้าวผัดไส้กรอก มีอะไรบ้างคะ
เด็ก : มี ไส้กรอก, ข้าว, แครอท และมะเขือเทศค่ะ

การจัดกิจกรรมบทบาทสมมติมุ่งฝึกให้เด็กมีการทำงานร่วมกัน กล้าคิดกล้าแสดงออกในการแก้ปัญหาการตัดสินใจ ทำให้เด็กเกิดความเข้าใจในเนื้อหามากยิ่งขึ้นเด็กไม่เครียดเพราะเป็นการสอนที่ใกล้เคียงกับสภาพความเป็นจริงมากที่สุด
การเล่นบทบาทสมมติ (Role Playing) กิจกรรมส่งเสริมทักษะเด็กปฐมวัย
เชฟน้องแอลล์ชิมอาหารที่ตัวเองทำ

เด็กในช่วงวัยปฐมวัยส่วนใหญ่จะชอบเล่นกับตัวเอง โดยตัวเด็กเองกำหนดบทบาทและแสดงออกมาจากจินตนาการของเด็กเอง การที่คุณครูหรือผู้ปกครองส่งเสริมกิจกรรมการเล่นบทบาทสมมติให้กับเด็กนั้น ช่วยให้เราได้สังเกตเห็น พฤติกรรมหรือความในใจความรู้สึกต่าง ๆ ของเด็ก ในขณะที่เด็กได้แสดงออกจากการแสดงนั้น ทำให้เราเข้าใจความคิดของเด็กได้มากขึ้น เราสามารถสอนหรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของเด็กผ่านการเล่นจะช่วยให้เราเข้าถึงเด็ก ๆ ได้อย่างเป็นธรรมชาติด้วยนะคะ

ดาวน์โหลด
10 รายการ